El-Cami Beyne'l-İlm Ve'l-Amel En-Nafi Fi Eş-Şınaa'ti'l-Hiyel

ÖNSÖZ

GİRİŞ

El-Cezerî'nin Yaşam Öyküsü Ana Hatları ile Diyarbakır Tarihi Artuklular Döneminde Diyarbakır Diyarbakır'ın Adları Üzerine El-Cezerî Üzerine Yapılan Çalışmalar El-Cezerî'nin Eserinin Bilinen Yazmaları

KONUNUN TARİHİ SERİMİ

Hava ve Boşluk Yunan Dünyasında Hava ve Boşluk Üzerindeki Çalışmalar

Ctesibios Bizans'lı Philon Sifon İki Çeşit Sıvıyı Ayrı Ayrı veya Birlikte Dökebilen İbrik İskenderiye'li Heron Heron'un Su İçen Geyik Örneği İçindeki İki Çeşit Sıvıyı Ayrı Ayrı veya Birlikte Akıtabilen İbrik Yunan Çağında Kaleme Alınmış Eserlerin Arapça Çevirileri

İslâm Dünyası'ndaki Çalışmalar Benû Musâ Kardeşler İçine Çeşitli Sıvılar Doldurulan ve Bir Musluktan Sıvıların Karışmadan Akabildiği İbrik El-Fârâbî 12. Yüzyıl, El-Cezerî Dönemi İçine Su ve Değişik Renklerde Şarap Doldurulan ve Bunları Ayrı Ayrı Akıtabilen İbrik Sıcak, Soğuk ve Ilık Su Akıtan İbrik Tavus Kuşlu İbrik Hükümdarın Abdest Alması İçin Otomatik Olarak Su Akıtan Büyük Pirinç Bir İbrik

Denge Yunan Çağındaki Çalışmalar Archimedes Heron İslâm Dünyası'ndaki Çalışmalar El-Hâzinî Selçuklular Dönemi El-Cezerî Kefe Fıskiyeler El-Cezerî İki Kefeli Fıskiye Dört Çıkışlı İki Kefeli Fıskiye İki Şamandıralı Fıskiye Dört Çıkışlı İki Şamandıralı İki Fıskiye Tarcaharlı Fıskiye İki Kefeli Fıskiye Otomatlar Yunan Döneminde Otomasyon Çalışmaları İnsanları Hayrete Düşüren ve Eğlendiren Araçlar Roma Döneminde Otomasyon Çalışmaları İslâm Dünyası'nda Otomasyon Çalışmaları El-Cezerî Kime İçki Verileceğine Karar Veren Kadeh Kime İçki Verileceğine Karar Veren Kadeh Bir Partide Kimin İçki İçeceğine Karar Veren Bir Otomat Kayık Kap Diz Çökmüş, Sağ Elinde Bir Kadeh, Sol Elinde Nilüfer Tutan Bir Soytarı On Yaşlarında Görünen, Sağ Elinde Bir Kadeh, Sol Elinde İse Gümüş Bir Balık Tutan Çocuk Sağ Elinde Gümüş Bir Kadeh, Sol Elinde Şişe Tutarak Ayakta İçki İçen Figür Birbirlerine Şarap İkram Eden İki Şeyh. Aralıklarla Dolaptan Çıkan ve Şarap Kadehi Sunan Cariye Abdest Almak İçin Kullanılan Tavuskuşlu Leğen Abdest Almak İçin Düzenlenmiş Bir Otomat Abdest Almak İçin Su Döken Çocuk Kan Alma Tekneleri El-Cezerî Alınan Kan Miktarının Öğrenilebildiği Kan Teknesi İki Kâtipli Kan Alma Teknesi Toplanan Kan Miktarının Öğrenilebildiği Hesapçı Teknesi Hisarlı Kan Alma Teknesi Su Saatleriyle Birlikte Gelişen Otomasyon Çalışmaları Saatler Antik Yunan'daki Çalışmalar Parastatik Saatler Anoforik Saatler Zodiak Saatleri LXN Otomasyon Çalışmalarına Bağlı Gelişmeler Bizans Dönemindeki Çalışmalar İslâm Dünyası'ndaki Çalışmalar Archimedes'in Saati. El-Hârezmî Rıdvan Çin'de Saat Yapımı Üzerindeki Çalışmalar El-Cezeri Güneş Saatlerini Bildiren Su Saati Davulcu Su Saati Kayık Su Saati Fil Su Saati Eşit Saatlerin Geçişinin Öğrenilebildiği Tavuskuşlu Su Saati Bardak Su Saati Mumlu Saatler Kılıç Tutan Çocuğun Mumlu Saati Mumlu Saat Mumlu Saat Kapılı Mumlu Saat Suyu Yukarı Çıkarmakta Kullanılan Araçlar Kovalar Tulumbalar Archimedes'in Burgusu Su Tekerlekleri Yeldeğirmenleri Suyu Yukarı Çıkarmak İçin El-Cezerî'nin İnşa Ettiği Araçlar Bir Kuyu veya Gölden Suyu Yukarı Çıkarmak İçin İnşa Edilen Bir Araç Suyu Yukarı Çıkarmak İçin Kullanılan Başka Bir Araç Hayvan Gücünden Yararlanılarak Suyu Yukarı Çıkartan Araç Akar Suları Yukarı Çıkarmakta Kullanılan Araçlar Suyu 20 Arşın Yükseğe Çıkartan Araç Saray Kapısı ESERİN TÜRKÇEYE ÇEVİRİSİ Kategori I Bölüm 1, Güneş saatlerinin geçişini bildiren su saati Kategori I Bölüm 2, Güneş saatlerinin geçişini bildiren davulcu su saati Kategori I Bölüm 3, Kayık su saati Kategori I Bölüm 4, Eşit saatlerin geçişini bildiren fil su saati Kategori I Bölüm 5, Eşit saatlerin geçişi ve onların bölümlerinin öğrenilebildiği bardak su saati Kategori I Bölüm 6, Eşit saatlerin geçişinin öğrenilebildiği tavuskuşlu su saati Kategori I Bölüm 7, Eşit saatlerin geçişinin öğrenildiği kılıçlı adamın mumlu saati Kategori I Bölüm 8, Eşit saatlerin geçişinin bilinmesi ve bir mum aracılığı ile saatlerin bölümü Kategori I Bölüm 9, Eşit saatlerin geçişinin öğrenilebildiği mum saati Kategori I Bölüm 10, Eşit saatlerin geçişinin öğrenilebildiği kapılı mum saati Kategori II Bölüm 1, İçkili partilerde kime içki verileceğine karar veren bir kadeh Kategori II Bölüm 2, Partilerde kime içki verileceğine karar veren bir kadeh Kategori II Bölüm 3, Bir partide kimin içki içeceğine karar veren bir araç Kategori II Bölüm 4, Bir içki partisi boyunca bir havuz üzerinde yüzen kayık biçimindeki kap Kategori II Bölüm 5, İçine su ve farklı renkte şarap boşaltılan, içkili partilerde kullanılan ibrik Kategori II Bölüm 6, Kralın artığını, yani kadehinin dibinde kalan şarabı içen bir soytarı Kategori II Bölüm 7, Bir balık ve krala şarap sunacağı bir kadehi tutmuş, ayakta duran bir saki Kategori II Bölüm 8, Bir kadeh ve şişe tutan bir adam Kategori II Bölüm 9, Birbirlerinin kadehine şarap doldurup içen iki şeyh Kategori II Bölüm 10, Fasılalarla dolaptan çıkan ve şarap dolu bir kadehi sunan bir cariye Kategori III Bölüm 1, Sıcak, soğuk ve ılık su akıtan bir ibrik Kategori III Bölüm 2, Uşağın hükümdarın önündeki güzel bir kaide üstüne yerleştirilmiş leğenin yanına koyduğu bir ibrik Kategori III Bölüm 3, Abdest almak için efendinin eline su döken bir çocuk Kategori III Bölüm 4, Abdest almak için gagasından su akıtan tavuskuşu Kategori III Bölüm 5, İçine aktığı kanın miktarının öğrenildiği keşişli tekne Kategori III Bölüm 6, İçindeki kan miktarının belirlenebildiği iki kâtibli kan alma teknesi Kategori III Bölüm 7, Toplanan kan miktarının belirlenebildiği hesapçı teknesi Kategori III Bölüm 8, Toplanan kan miktarının belirlenebildiği hisarlı tekne Kategori III Bölüm 9, El yıkamak için kullanılan tavuskuşlu leğen Kategori III Bölüm 10, Çocuklu leğen. Kategori IV Bölüm 1, İki kefeli fıskiye Kategori IV Bölüm 2, İki kefesi ve dört çıkış delikli borusu olan iki fıskiye Kategori IV Bölüm 3, İki şamandıralı değişken fıskiye Kategori IV Bölüm 4, İki şamandıralı fıskiye Kategori IV Bölüm 5, Belirli aralıklarla şekil değiştiren tarcaharlı fıskiye Kategori IV Bölüm 6, Belli aralıklarla değişen iki kefeli fıskiye Kategori IV Bölüm 7, İki küreli, sürekli çalan bir flüt, biri durduğunda diğeri borusunu üfleyen iki borazancı için araç Kategori IV Bölüm 8, İki kefeli sürekli flüt için bir araç Kategori IV Bölüm 9, Sürekli çalan bir flüt için terazili araç Kategori IV Bölüm 10, Sürekli çalan bir flüt için iki şamandıralı araç Kategori V Bölüm 1, Kolu döndüren bir hayvan yardımıyla bir gölden suyu yukarı çıkaran araç Kategori V Bölüm 2, Bir gölden veya bir kuyudan suyu yukarı çıkaran araç Kategori V Bölüm 3, Merkezinde delik sütun bulunan bir kuyu Kategori V Bölüm 4, Bir gölden suyu yukarı çıkaran bir araç Kategori V Bölüm 5, Bir tekerlek aracılığı ile akan bir sudan suyu 20 zira’ yukarı kaldıran bir araç Kategori VI Bölüm 1, Amid kentinde kral sarayı için dökme pirinçten yapılmış bir kapı Kategori VI Bölüm 2, Küre üzerinde bulunan, konumları bilinmeyen üç noktanın merkez noktası bu araç yardımı ile dakik olarak saptanabilir; düzlem üzerinde bulunup, ancak bir doğru üzerinde bulunmama koşuluyla; kullanılan dar, geniş ve diğer açılar da onunla ölçülebilir Kategori VI Bölüm 3, Alfabedeki harflerin onikisinin yardımıyla bir sandığı kilitlemek için düzenlenmiş bir kilit Kategori VI Bölüm 4, Dört sürgüden oluşan kilit Kategori VI Bölüm 5, Eşit bir saatlik süreyi uyaran güzel bir kayık TEKNİK AÇIKLAMALAR Kategori I Bölüm 1, Hisarlı su saati Kategori I Bölüm 2, Davulcu su saati Kategori I Bölüm 3, Kayık su saati Kategori I Bölüm 4, Fil su saati Kategori I Bölüm 5, Bardak su saati Kategori I Bölüm 6, Tavus kuşlu su saati Kategori I Bölüm 7, Mumlu saat Kategori I Bölüm 8, Mumlu saat Kategori I Bölüm 9, Mumlu saat Kategori I Bölüm 10. Mumlu saat Kategori II Bölüm 1, İçkili partilerde kime içki verileceğine karar veren kadeh Kategori II Bölüm 2, Partilerde kime içki verileceğine karar veren kadeh Kategori II Bölüm 3, Bir partide kimin içki içeceğine karar veren bir araç Kategori II Bölüm 4, Bir içki partisi boyunca bir havuz üzerinde yüzen kayık biçimindeki kap Kategori II Bölüm 5; İçine su ve farklı renkte şarap boşaltılan, içkili partilerde kullanılan şarap ibriği. Kategori II Bölüm 6, Soytarı Otomatı Kategori II Bölüm 7, Bir elinde balık, diğer elinde kadeh tutan otomat Kategori II Bölüm 8, Elindeki kadehe şarap doldurup içen otomat Kategori II Bölüm 9, Birbirine içki ikram eden iki şeyh Kategori II Bölüm 10, Dolaptan çıkıp hükümdara şarap sunan cariye Kategori III Bölüm 1, Sıcak, soğuk ve ılık su akıtan bir ibrik Kategori III Bölüm 2, Uşağın hükümdarın önündeki güzel bir kaide üstüne yerleştirilmiş leğenin yanına koyduğu bir ibrik Kategori III Bölüm 3, Abdest almak için efendisinin eline su döken bir çocuk Kategori III Bölüm 4, Abdest alınması için gagasından su akıtan tavus kuşu Kategori III Bölüm 5, İçine aktığı kanın miktarının öğrenildiği keşişli tekne Kategori III Bölüm 6, İçine akıtılan kan miktarının belirlenebildiği iki kâtibli kan alma teknesi Kategori III Bölüm 7, Toplanan kan miktarının belirlenebildiği hesapçı teknesi Kategori III Bölüm 8, Toplanan kan miktarının belirlenebildiği hisarlı tekne Kategori III Bölüm 9, El yıkamak için kullanılan tavus kuşlu leğen Kategori III Bölüm 10, Çocuklu leğen Kategori IV Bölüm 1, İki kefeli fıskiye Kategori IV Bölüm 2, İki kefesi ve dört çıkış delikli borusu olan iki fıskiye Kategori IV Bölüm 3, İki şamandıralı değişken fıskiye Kategori IV Bölüm 4, İki şamandıralı fıskiye Kategori IV Bölüm 5, Tarcaharlı fıskiye Kategori IV Bölüm 6, İki kefeli fıskiye Kategori V Kategori V Bölüm 1, Bir gölden suyu yukarı çıkaran araç Kategori V Bölüm 2, Bir gölden veya bir kuyudan suyu çıkaran araç Kategori V Bölüm 3, Hayvan gücünden yararlanarak kuyudan suyu yukarı çıkaran araç Kategori V Bölüm 4, Bir gölden suyu yukarı çıkaran araç Kategori V Bölüm 5, Bir tekerlek aracılığı ile akan bir sudan suyu 20 zira' yukarı çıkaran bir araç Kategori VI Bölüm 1, Saray kapısı KAYNAKÇA DİZİN